Hoog tijd om met 10 gasfeiten een ode te brengen aan dit licht ontvlambare goedje.
Waaruit bestaat het gas in de fles?
Gas voor recreatief gebruik wordt in ons land geleverd door gekwalificeerde bedrijven. Er zijn een aantal soorten leverbaar uit de koolwaterstof familie. Ze worden opgeslagen in gasflessen. De meest in ons land gebruikelijke voorraadflessen zijn van staal en hebben een netto vloeistofvolume van 10 (blauw/groen) dan wel 22 liter (grijs), een vulling van netto 5 of 11 kg.
Universeel bruikbaar is Propaan (C3H8). Dat wordt in vloeibare vorm opgeslagen en in dampvorm gebruikt. De gas(damp)druk boven de vloeistof is alleen afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Bij 0°C omgevingstemperatuur is deze druk, ongeacht de hoeveelheid vloeistof, bijna 4 bar. Bij 30° C is dat opgelopen tot 10 bar.
Tot – 42°C blijft propaan verdampen, in de praktijk blijft propaan bruikbaar tot minus 30°C. Bij afname van gas moet vloeistof verdampen om de druk boven de vloeistof constant te houden. Dat gebeurt onder onttrekking van warmte uit de omgeving. Daardoor koelt de buitenkant van de fles af. Er stelt zich een evenwicht in tussen de temperatuur van omgeving en fleswand.
Bij een voldoend lage buitentemperatuur kan eventueel aanwezige waterdamp in de lucht in de vorm van rijp op de buitenkant van de fles vastvriezen, ongeveer tot op de hoogte van het vloeistof niveau. Dat geeft een indicatie van de nog aanwezige hoeveelheid vloeibaar propaan. Wanneer je de fles inpakt, belet je de warmte-uitwisseling met de omgeving. Hierdoor wordt de fles steeds kouder en de gasdruk, die immers afhankelijk is van de temperatuur, steeds lager. Tot het punt waarop de gasdruk te laag wordt. Niet doen dus.
Ook leverbaar is Butaan (Campingaz, C4H10, blauwe fles). Dat wordt eveneens in vloeibare vorm opgeslagen en in dampvorm gebruikt. Hoewel prima geschikt als brandstof voor koken en verwarmen, is het onbruikbaar onder winterse omstandigheden. Bij een temperatuur beneden nul graden celsius verdampt het vloeibare butaan niet, wordt niet gasvormig, de gasdruk is dan nul en bij nog lagere temperatuur zelfs negatief ten opzichte van de buitenatmosfeer.
Een mogelijk derde gassoort is Autobrandstof ofwel LPG. Dit is een mengsel in wisselende samenstelling van propaan, butaan en vele andere, vaak vervuilende componenten en daarom voor caravanners sterk af te raden. Hoewel het op zich een prima en goedkope brandstof is. Echter, LPG tanken-aan-de-pomp in een losse gasfles is verboden in Nederland. Zelfs als de fles uitgerust is met 80 % vulbegrenzing. Alleen cilinders voor professioneel gebruik, zoals in heftruck’s, mogen daar gevuld worden.
De recreant moet voor het vullen met LPG naar een speciaal gasvulstation. Vanwege alle mogelijke vervuilende componenten in LPG is het noodzakelijk (te onderhouden) filters toe te passen om branderproblemen met kachel, kookplaat en koelkast te voorkomen. Zonder filters LPG gebruiken kan zelfs tot vervallen van garantie leiden. Een propaanbrander is zonder ingrepen volledig geschikt voor butaan en LPG en visa-versa maar ongeschikt voor gebruik met aardgas.
Waarom weeg je gas?
De in de voorraadcilinder aanwezige hoeveelheid is alleen door weging (kennis van het gewicht van de lege fles is daarbij noodzakelijk) of detectie van het vloeistof niveau betrouwbaar te bepalen. Meten van de gasdruk is nutteloos omdat, zolang er vloeistof aanwezig is, de gasdruk alleen afhankelijk is van de temperatuur.
Gasflessen mogen maar tot 80 % van de bruto capaciteit gevuld worden omdat een bij temperatuurverhoging expanderende vloeistof bij een 100% vulling de fles uit elkaar laat knallen.
Hoeveel gas verbruik je?
1 kg propaan heeft een volume van 2 liter vloeistof en een energie-inhoud van ongeveer 14 kWh. Een caravankachel met een vermogen van 3 kW stookt voluit brandende een 11 kg gasfles leeg in iets meer dan 2 dagen. Deze kachel gebruikt dan ongeveer 200 gram propaan per uur. Een koelkast op gas verbruikt z’n 10 tot 14 gram per uur.
Hoe neem je gas mee in je kampeermiddel?
Om de gasflessen onderweg en tijdens gebruik veilig op te bergen is een goed geventileerde ruimte (kast) nodig. Omdat propaan/butaan zwaarder is dan lucht en bij lekkage dus naar beneden zakt, moet de ventilatie van de kast onderin zitten en minimaal een vrije doorlaat naar de buitenatmosfeer hebben van 100 cm2. De flessen moeten goed vastgezet kunnen worden en rechtop staan. In de kast mogen geen elektrische toestanden (accu of acculader) geplaatst worden. Omdat een gevulde gasfles een behoorlijk gewicht heeft, is een gemakkelijke benadering wel handig bij een flessenwissel.
Is gas in je kampeermiddel veilig?
Mits ontworpen, aangelegd, gebruikt en onderhouden volgens de regels, is een flessengas-installatie en het gasgebruik volkomen veilig. Onoordeelkundig werken aan de installatie kan echter grote gevaren met zich meebrengen. Bij flessenwissel is controle op lekdichtheid (zeepsop) bij de koppeling een noodzaak. Een niet aangesloten fles dient dichtgedraaid en van een veiligheidsdop voorzien te zijn.
Een losse gaskachel zonder rookgasafvoer of de kookplaat met een keramische bloempot bovenop de brander in een slecht of niet geventileerde ruimte (als bijverwarming) is echter levensgevaarlijk. Zuurstof wordt verbruikt, en daarvoor in de plaats ontstaat kooldioxide/koolmonoxide plus waterdamp, en dat is heel slecht voor de gezondheid.
Hoe werkt een drukregelaar?
De werkdruk van de gasapparatuur in een caravan/camper is 30 mbar (soms 50 mbar). De hoge maar temperatuurafhankelijke en dus wisselende gasdruk wordt door een drukregelaar (reduceerventiel) teruggebracht tot een constante lage werkdruk. De regelaar wordt op de gasfles geschroefd met linkse schroefdraad. De aansluiting is voorzien van een rubber afdichtring die kan beschadigen en lekken.
De koppeling tussen fles en regelaar dient goed met de hand, maar zonder gereedschap, los en vast gezet te worden. Ook de flesafsluiter dient met handkracht dicht gezet kunnen worden (lukt dat niet dan moet de afsluiter vervangen worden). De regelaar kan voorzien zijn van diverse extra’s, zoals een verwarming om ijsvorming te voorkomen bij wintersportgebruik of een crashbeveiliging die de zaak afsluit bij een calamiteit. Ook een automatische omschakeling van de ene -lege- naar de tweede -volle- fles is mogelijk.
De levensduur van een regelaar is eindig en moet na een aantal jaren preventief vervangen worden. Alleen tussen het vaste, metalen leidingnet en de drukregelaar in de gaskast mag een speciale (rode en van een uiterste gebruiksdatum voorziene opdruk) gasslang gebruikt worden. Overal elders is slang in de installatie verboden.
Hoe werkt de gasverdeling?
Voor een standaard gasinstallatie is de standaard regelaar voldoende. Hoelang er gas geleverd wordt, hangt af van het aantal kilo’s gas dat aanwezig is. Gebruikelijk is dat er twee flessen aan boord zijn van 5 of 11 kg netto inhoud. Ruim voldoende voor een lange vakantie in de warmte. Voor wintersport is 22 kg voldoende voor heen en terugreis. Verblijf op de camping vraagt dan aansluiting op het propaannet van de campingbaas.
Hoeveel gas er per tijdseenheid geleverd kan worden, is ondermeer afhankelijk van het verbruik. De capaciteit van de (niet zo beste proportionele) regelaar is afhankelijk van de inlaatdruk. Naarmate er meer gasverbruikers gedurende langere tijd ingeschakeld zijn, wordt de te leveren hoeveelheid gas per tijdseenheid lager (het verdampen kan het verbruik niet bij houden, de gasdruk in de fles daalt, de flow daalt). Een grote 11 kg fles heeft een veel groter wandoppervlak en kan daardoor per tijdseenheid meer verdampen en dus meer gas leveren dan een 5 kg fles. Is dus gunstig bij groot gasverbruik als het koud is.
Mag je onderweg gas gebruiken?
Mag je onderweg gas gebruiken?
Zonder crashbeveiliging op de gasinstallatie mag er tijdens het rijden geen gas gebruikt worden. Niet voor de kachel en ook niet voor de koelkast.
Is er een crashbeveiliging aanwezig, dan moet bij het tanken onderweg de koelkast uit vanwege “brandgevaar bij open vuur”. Truma, fabrikant van onder meer kachels, verbiedt het gebruik van de kachel onder meer bij tanken.
Hoe onderhoud je de gasinstallatie van je kampeermiddel?
In ons land is controle op de gasinstallatie niet verplicht. Controle is er alleen tijdens een vrijwillige onderhoudsbeurt door een gecertificeerd bedrijf. Om de zoveel jaar is het zeer aan te bevelen om zo’n beurt uit te laten voeren.
Met name het vervangen van regelaar en gasslang en de lekdichtheid-check van de installatie komt dan aan de orde. Zo ook werking van kookplaat, kachel en koelkast. Gasflessen moeten na een aantal jaren gekeurd worden (zie ingeslagen datum in de rand). Bij omwisselen is dit geen punt van aandacht, maar voor flessen in eigendom iets om rekening mee te houden.
Wat doe je bij nood?
Bij een calamiteit (brand) indien mogelijk ogenblikkelijk de gasfles sluiten. Wees wel bewust van eigen veiligheid. Vaak zal een begin van brand ontstaan achter de koelkast. De daar aanwezige koppeling is kwetsbaar voor lekkage en het vlammetje van een koelkast-op-gas doet dan de rest.
Als de koelkast niet op gas gebruikt wordt, zet dan in ieder geval de hoofdafsluiter naar de koelkast (meestal in het keukenblok gelokaliseerd) dicht. In ieder geval als je onderweg bent, bij brand de caravan van de trekauto loskoppelen (een slot op de dissel is dan niet zo handig).
Heb jij nog een leuk feitje over campinggas? Laat het ons weten in de reacties!
Tekst: MPS, Dieter S Heinz & Joop Stam